Στὸ Εὐχολόγιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας ὑπάρχει μία σπουδαία καὶ ἀπαραίτητη γιὰ κάθε Ὀρθόδοξο χριστιανὸ ἀκολουθία, ἡ τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως ποὺ φέρει τὸν τίτλο: «Ἀκολουθία τῶν Ἐξομολογουμένων» (βλ. Μικρὸν Εὐχολόγιον, ἐκδ. ιδ’ Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1999, σ. 162-166), καθὼς ἐπίσης καὶ πολλὲς συγχωρητικὲς εὐχές γιὰ κάθε περίπτωση ἐξομολογουμένου π.χ. λαϊκοῦ ἤ κληρικοῦ (ὅ.π. σ. 166-171).
Χρόνος Τελέσεως του Μυστηρίου
Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ μυστήρια τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Σχετικὰ μὲ τὸ χρόνο ποὺ τελεῖται τὸ μυστήριον πρέπει νὰ σημειώσουμε ὅτι δὲν ὑπάρχει κατάλληλος χρόνος, παρὰ ὅταν ὑπάρχουν ἁμαρτήματα τὰ ὁποία βαρύνουν τὴν ψυχή μας, ὁπότε προστρέχουμε ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ στὸν πνευματικό μας ἐξομολόγο.
Τόπος τελέσεως του Μυστηρίου
Ὅσον ἀφορᾶ τὸν τόπο ποὺ γίνεται τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας-ἐξομολογήσεως ἔχουμε νὰ σημειώσουμε ὅτι εἶναι ὁ ὀρθόδοξος ναός. Σὲ ἔκτακτες περιπτώσεις ἡ ἐξομολόγηση μπορεῖ νὰ γίνει καὶ στὰ σπίτια πιστῶν οἱ ὁποίοι εἶναι ἀσθενεῖς, ἀνάπηροι καὶ γενικῶς ἀνήμποροι.
Ποιός τελεί το Μυστήριον;
Τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως τελεῖται μόνον ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο καὶ τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἐκείνοι ποὺ τελοῦν τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως πρέπει νὰ εἶναι κανονικὰ καὶ ὀρθοδόξως χειροτονημένοι κληρικοὶ τῆς κανονικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Πώς τελείται το Μυστήριον;
Κατὰ τὴν ἐξομολόγηση ὁ πνευματικὸς καὶ ὁ ἐξομολογούμενος στέκονται εἴτε ὄρθιοι εἴτε καθιστοὶ ἐνώπιον τῶν ἁγίων εἰκόνων τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας σὲ στάση εὐλαβείας, δηλ. μὲ σκυμμένο τὸ κεφάλι. Ὁ πνευματικὸς πρέπει νὰ βλέπει τὸν ἐξομολογούμενο κατὰ πρόσωπο καὶ νὰ διαπιστώνει ἐκ τῶν ἐξαγορευθέντων ἁμαρτημάτων καὶ ἐγκλημάτων του τὴν ἀληθινὴ μετάνοιά του. Ἐξυπακούεται ὅτι ἡ συγχωρητικὴ εὐχὴ δίδεται ἐκ μέρους τοῦ ἐξομολόγου πρὸς τὸν ἐξομολογούμενο μόνον τότε, ὅταν ὑπάρχει ἀληθινὴ μετάνοια καὶ συντριβὴ ἐκείνη τὴ στιγμὴ ποὺ τελεῖται τὸ μυστήριο. Ὁ πνευματικὸς ἐξομολόγος ἀπαραιτήτως γιὰ νὰ ἔχει ἰσχὺ τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως θὰ πρέπει νὰ φέρει ἐπὶ τοῦ λαιμοῦ του τὸ ἐπιτραχήλιον, δηλ. τὸ ἀπαραίτητο ἐκεῖνο ὕφασμα ποὺ κρέμεται ἀπὸ τὸν λαιμό του καὶ μὲ τὸ ὁποῖο ἐνεργεῖ ὅλες τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ ἐξομολογούμενος προκειμένου νὰ λάβει τὴ συγχωρητικὴ εὐχὴ θὰ πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ γονατίζει καὶ νὰ βάζει ἐπάνω στὴν κεφαλή του ὁ πνευματικὸς τὸ ἐπιτραχήλιόν του. Στὸ τέλος τῆς ἀναγνώσεως τῆς συγχωρητικῆς εὐχῆς ὁ πνευματικὸς αἴρει τὸ ἐπιτραχήλιον ἀπὸ τὴν κεφαλὴ τοῦ ἐξομολογουμένου καὶ ὁ ἐξομολογούμενος ἀσπάζεται τὸ ἐπιτραχήλιον καὶ τὴν δεξιὰ χεῖρα τοῦ πνευματικοῦ.
Πώς γίνεται κάποιος Ιερέας Πνευματικός;
Ἐξομολόγοι δὲν εἶναι ὅλοι οἱ κληρικοὶ τῆς Ἐκκλησίας μας ἀλλὰ μόνον ἐκείνοι ποὺ ἔχουν λάβει ἀπὸ τὸν οἰκεῖο ἐπίσκοπό τους τὴν εὐλογία νὰ τελοῦν τὴν ἐξομολόγηση. Ἡ εὐλογία αὐτή, σύμφωνα μὲ τὸ Εὐχολόγιον τῆς Ἐκκλησίας μας, δίδεται μὲ μιὰ εἰδικὴ εὐχὴ ἐπιλεγομένη «εἰς τὸ ποιῆσαι πνευματικὸν ἤτοι ἐξομολόγον». Πάντως κατὰ τὴν Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας φαίνεται ἐκ τῶν χειρογράφων κειμένων ὅτι πνευματικοὶ ἐξομολόγοι μποροῦν νὰ εἶναι ὅλοι οἱ κανονικὰ φέροντες τὴν εἰς πρεσβύτερον χειροτονία. Αὐτὸ ὅμως ἀτόνισε κατὰ τὰ δύσκολα χρόνια ποὺ πέρασε ἡ Ἐκκλησία, π.χ. κατὰ τὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ὅταν τὸ πνευματικὸ ἐπίπεδο τῶν γενησομένων κληρικῶν δὲν ἦταν κατάλληλο πρὸς ἐξάσκηση αὐτοῦ τοῦ δύσκολου -ὄντως- ὑπουργήματος. Μπροστὰ σ’ αὐτὸ τὸ πρόβλημα οἱ ἐπίσκοποι, προκειμένου νὰ διαφυλάξουν τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως ἀπὸ καταχρήσεις ἐξαιτίας ἀδαῶν κληρικῶν, περιόρισαν τὴν διακονία του μόνον σὲ μερικοὺς κληρικούς τους. Αὐτὸ τὸ ἐπέτυχαν μὲ τὸ δικαίωμα ποὺ ἔχει ὁ ἐπίσκοπος νὰ δίδει τὶς διάφορες εὐλογίες γιὰ κάθε τι τὸ πραττόμενον ἐν τῆ Ἐκκλησίᾳ καὶ ἐν τῆ ἐκκλησιαστικῆ του δικαιοδοσία.
>Η εξομολόγηση μπορεί να γίνεται σε μοναχό - μη έχοντα ιερωσύνη;
Τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως τελεῖται μόνον σὲ ὀρθόδοξο κληρικό, ποτέ ὅμως σὲ μοναχό. Ὁ μοναχὸς μπορεῖ, σύμφωνα μὲ τὴν ἱερὰ παράδοσή μας, νὰ δέχεται τοὺς λογισμούς, νὰ νουθετεῖ, νὰ συμβουλεύει, δὲν μπορεῖ ὅμως νὰ ἀκούει τὶς ἐξομολογήσεις τῶν πιστῶν, κι ἐπειδὴ δὲν ἔχει ἱερωσύνη δὲν μπορεῖ νὰ συγχωρεῖ τὰ ἁμαρτήματα.
Προετοιμασία για την εξομολόγηση
Ὁ πιστὸς προκειμένου νὰ ἐξομολογηθεῖ προετοιμάζεται. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πρὶν προσέλθει κοντὰ στὸν πνευματικὸ ἔχει σκεφθεῖ τὶς ἁμαρτίες του, ἔχει μετανοιώσει καὶ φυσικὰ ἐξαγορεύεται καθαρὰ καὶ χωρὶς ἐντροπὲς τὰ ὅποια ἁμαρτήματά του σὰν νὰ τὰ ἐξομολογεῖται ἐνώπιον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ μας. Ἡ παρουσία τοῦ πνευματικοῦ ἐξομολόγου δὲν ἀντικαθίσταται οὔτε μὲ τὰ εἰκονίσματα, οὔτε μὲ ὁτιδήποτε ἄλλο ὑποκατάστατο, ὡς π.χ. ἀφελῶς πιστεύουν πολλοὶ ποὺ δὲν θέλουν νὰ ἐξομολογηθοῦν εἰλικρινά, ὅτι μὲ τὴν τέλεση πολλῶν μυστηρίων Εὐχελαίου τοὺς ἐξαλείφονται τὰ ἁμαρτήματά τους. Κι αὐτὸ συμβαίνει γιατὶ στὴ μὲν πρώτη περίπτωση οἱ εἰκόνες δὲν ἔχουν στόμα καὶ αὐτιὰ γιὰ νὰ μᾶς μιλήσουν καὶ νὰ μᾶς ἀκούσουν, ὅπως ἐπίσης δὲν μποροῦν οἱ εἰκόνες, ὅσο ἅγιες καὶ νὰ εἶναι, νὰ μᾶς διαβάσουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ εὐχὴ καὶ νὰ μᾶς συγχωρήσουν, ἀπὸ τὴν ἄλλη δὲ τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου ἕπεται τῆς ἐξομολογήσεως καὶ δὲν ἀντικαθιστᾶ οὔτε αἴρει τὴν ἐξομολόγηση. Τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου ὑποβοηθᾶ καὶ συμπληρώνει τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολόγησεως. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὅλα τὰ ἱερὰ μυστήρια εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ πιστοῦ. Κανένα ἀπὸ τὰ ἱερὰ μυστήρια καὶ τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες δὲν αὐτονομεῖται στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Ὁποιαδήποτε ἄλλη θεώρηση διαστρεβλώνει τὰ πράγματα καὶ δημιουργεῖ μορφώματα μέσα στὴν Ἐκκλησία μας.
Ὡς ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας μας τὸ ἱερὸν μυστήριον τῆς μετανοίας ἀνήκει στὶς μυστηριακὲς τελετές. Δηλ. μὲ τὴν ἐπενέργεια τῆς ἐπικλήσεως τοῦ Παναγίου Πνεύματος διὰ τῶν ἱερῶν εὐχῶν καθίσταται πηγὴ χάριτος καὶ ἐπανεντάξεως στὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ἐκείνου πού, ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας, ἀπομακρύνθηκε.
Εκκλησιαστικά επιτίμια και κανόνες κατά το μυστήριο της Μετανοίας
Ὁ πνευματικὸς κατὰ τὴν ἐνάσκηση τοῦ ὑπουργήματος τῆς ἐξομολογήσεως ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐπιβάλει τὰ ἐκκλησιαστικὰ ἐπιτίμια καὶ κανόνες. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἐξομολογεῖ ὄχι ἀφ’ἑαυτοῦ του ἀλλὰ μὲ βάση τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον καὶ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες τῶν ἁγίων καὶ Θεοφόρων Πατέρων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐκ μέρους τῶν ἐξομολογουμένων ἀπαιτεῖται ὑπακοὴ προκειμένου νὰ ἐπέρχεται ἡ Χάρις καὶ ἡ Εὐλογία τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ μας. Τὰ ἐκκλησιαστικὰ ἐπιτίμια καὶ γενικὰ οἱ κανόνες ποὺ διακριτικὰ ἐπιβάλλει ὁ ἑκάστοτε πνευματικὸς ἐξομολόγος πρὸς τοὺς ἐξομολογουμένους δὲν ἀποτελοῦν τιμωρίες, ἀλλὰ τρόπους ἐλευθέρας πνευματικῆς ἀποδοχῆς ἐκ μέρους τῶν πιστῶν γιὰ τὴν καλῶς νοουμένη ἐπιστροφή τους στὴν Ἁγία Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος Μάρκος ὁ Ἐρημίτης θὰ πεῖ σχετικὰ μὲ τὸ θέμα μας ὅτι «Οἱ κανόνες μᾶς διαφυλάττουν τοὺς ὅρους τῆς δοθείσης ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Θεό μας ἐλευθερίας». Ὁ δὲ Ἀπόστολος Παῦλος θὰ σημειώσει ἐμφαντικά: «Πάντα μοι ἔξεστι, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει» (=ὅλα μοῦ ἐπιτρέπεται νὰ τὰ κάνω, ἀλλὰ δὲν μὲ συμφέρει νὰ τὰ κάνω ὅλα).
Εξομολόγηση και Θεία Ευχαριστία
Τὸ ἱερὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως ἔχει ἄρρηκτη σχέση μὲ τὸ ἱερὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ ἐξομολόγηση ὁδηγεῖ τοὺς πιστοὺς σὲ συνεχῆ μετάληψη τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, προάγει δηλ. τοὺς ἐξομολογουμένους νὰ συναντήσουν τὸν Νυμφίο Χριστό. Ὁ κανόνας ποὺ ἐπιβάλλει ὁ πνευματικὸς δὲν εἶναι τιμωρία, ἄλλωστε ἡ ἐκ μέρους τῶν ἐξομολογουμένων ἀποδοχή του ἐπ’ ἐλευθερία βιώνεται καὶ ἐκτελεῖται καθότι τὸ συμφέρον εἶναι ἡ ἐκκλησιαστικοποίηση τῆς ζωῆς, δηλ. ἡ μετοχὴ καὶ ἡ ἕνωση μὲ τὸν ἴδιο τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό. Ἐκεῖνος ὁ ἐξομολογούμενος ποὺ ἐν ἀληθινῆ μετανοίᾳ καὶ συντριβῆ προσέρχεται στὸ μυστήριο τῆς καταλλαγῆς καὶ συμφιλιώσεως μὲ τὸ Θεὸ αἰσθάνεται τὸ πρόσωπο τοῦ πνευματικοῦ του ὄχι ἁπλῶς ὡς ἕναν ἄνθρωπο, ἀλλὰ τὴν ἴδια τὴν ζῶσα παρουσία τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ ἐνώπιόν του. Ἔτσι, ἡ ἐκ μέρους του ἀποδοχὴ τοῦ κανόνα ἤ ἐπιτιμίου, ἀποτελεῖ γιὰ τὸν ἴδιο προέκταση τῆς ἀληθινῆς μετανοίας του ποὺ συνεχίζει καὶ δὲν σταματᾶ ἀποχωρώντας ἀπὸ τὸν τόπο τῆς ἐξομολογήσεως. Ἡ ἐκτέλεση δὲ τοῦ κανόνα ἀποτελεῖ γιὰ τὸν ἴδιο πηγὴ χάριτος καὶ ἰδιαιτέρας εὐλογίας. Ἐξασκώντας δὲ καθημερινὰ τὸν κανόνα του αἰσθάνεται χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση ποὺ ὁ Κύριος τὸν προσβλέπει καὶ τὸν στηρίζει. Ἔτσι κάνει προκοπὴ στὴν πνευματικὴ ζωή.
Στὸ ἔντυπο Εὐχολόγιον ὑπάρχει καὶ μιὰ ἰδιαίτερη «ἀκολουθία ἐπὶ ἐξομολογουμένων» (βλ. Μικρὸν Εὐχολόγιον, ἐκδ. ιδ’ Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1999, σ. 162-166). Ἡ ἀκολουθία αὐτὴ σήμερα ἔχει ἀτονίσει νὰ ἐκτελεῖται ἐκ μέρους πολλῶν πνευματικῶν, καθότι ἔχει μιὰ σχετικὴ ἔκταση καὶ προϋποθέτει ἄνεση χρόνου. Συνήθως σήμερα οἱ ἱερεῖς, ἰδιαιτέρως ὅσοι ἐξασκοῦν τὴν πνευματικὴ πατρότητα στὶς μεγαλουπόλεις ἀδυνατοῦν νὰ ἐπαναλαμβάνουν σὲ κάθε προσερχόμενο ἐξομολογούμενο ὁλόκληρη τὴν ἀκολουθία τῆς ἐξομολογήσεως τοῦ ἔντυπου Εὐχολογίου καθότι καὶ οἱ πιστοὶ-καὶ λόγῳ τῶν πολυπληθῶν πόλεων ἤ ἀκόμη καὶ λόγῳ τοῦ χρονικοῦ περιορισμοῦ τους-προσέρχονται εὐκαίρως ἀκαίρως, χωρὶς προγραμματισμὸ στοὺς πνευματικοὺς ζητώντας ἐπιμόνως ἐξομολόγηση καθ’ ὅλην τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας. Πολλοὶ ἐκ τῶν πνευματικῶν ὁρίζουν -καὶ ὀρθῶς τὸ πράττουν- καθορισμένη ἡμέρα γιὰ τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως καὶ φυσικὰ συγκεκριμένες ὥρες. Κάποιοι ἄλλοι ὁρίζουν περισσότερες ἡμέρες μέσα στὴν ἑβδομάδα καὶ πρὸς ἀποφυγὴν παρεξηγήσεων μεταξὺ τῶν πιστῶν ποὺ προσέρχονται στὴν ἐξομολόγηση ἔχουν καθιερώσει καὶ νούμερα γιὰ τὴν καλῶς νοοουμένη προτεραιότητα ποὺ ἀπαιτεῖ τὸ ἴδιο τὸ μυστήριο. Κάποιοι ἐκ τῶν πνευματικῶν διαβάζουν κατὰ τὴν ἔναρξη τῆς ἐξομολογήσεως ὁλόκληρη τὴν ἀκολουθία ἐκ τοῦ Εὐχολογίου χωρὶς φυσικὰ τὸν σχετικὸ διάλογο ποὺ ὁρίζει ἡ διάταξη. Κάποιοι ἄλλοι πνευματικοὶ ξεκινοῦν μὲ κάτι αὐτοσχέδιο, π.χ. βάζουν «Εὐλογητός», Τρισάγιον, κατανυκτικὰ Τροπάρια ὅπως «Τῆς μετανοίας τὴν πύλην» ἤ τοῦ ἁγίου τοῦ ναοῦ, ἐκτενής, αἰτήσεις «ὑπὲρ τῶν πάντων τῶν προσερχομένων ἐν τῶ ἱερῶ μυστηρίῳ τῆς μετανοίας-ἐξομολογήσεως καὶ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καὶ συγχωρήσεως τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων πλημμελημάτων καὶ ὑπὲρ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν καὶ καιρὸν μετανοίας». Στὸ τέλος πάντων τῶν ἐξολογουμένων τῆς ἡμέρας ὁ πνευματικὸς ἐπιλέγει τό «Δι’ εὐχῶν».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου